KurukhTimes.com

Folklore

लोक साहित्‍य, कथा कहानियां, गीत, आदि

बरहो भाई असुरर दरा तेरहो भाई लोधरर

बअ़नर, अद्दी परिया नु बारहो भार्इ असुरर अरा तेरहो भार्इ लोधरर, उल्ला-मा:ख़ा पन्ना कमआ गे कूट्ठिन धुकआ लगियर। आर गही कूट्ठि धुकना ती मोजख़ा (धुआँ) मेरख़ा नु अरगा लगिया। अदिन धरमेस गही घोड़ो हंखराज-पंखराज सहआ पोल्ला दरा ओनना-मो:ख़नन अम्बिया चिच्चा। हंखराज-पंखराज घोड़ो गही दसन ए:रर धरमेस गे दव मल लग्गिया केंधेल, ख़ने आस ढिचवन मना नना गे तर्इय्यस। ढिचवा धरमेस गही आर्इनकन आ:ना गे केरा दरा असुरर अरा लोधरा भर्इयोरिन बरजा:चा मुन्दा आर धरमेस गही कत्थन मल बदचर। र्इ ढिचुआ एमन बरजआ बरचकी रअ़र्इ बअर, अदि गहि ख़ोलन सँड़सी ती धरचर। आ बीरिम ढिचुवा गहि ख़ोला खम्भा लेखा मंज्जा दरा इन्ना गूटी अन्नेम रअ़र्इ। आ ख़ो:ख़ा, धर

फग्गु परब ही ख़ीरी/धुमकुड़िया ही मुंधता ख़ीरी (फग्गु पर्व तथा धुमकुड़िया के आरंभ की कुँड़ुख़ लोक-कथा)

बअ्नर हुल्लो परिया नु कुँडु.ख़ खोंड़हा अकय ससर्इत नु रहचा। ओण्टा सोनो गिधि (ॅीपजम अनसजनतम) आल जियन केरमे-केरमे पिटा-मुंज्जा लगिया। आद आ:लर गही उगता-पगसिन ओन्टे कोहाँ ले सरा-हरा सिम्बाली मन्न नु खोता कमआ लगिया अरा आ:लारिन नेप्पा-नेप्पा खोता मइय्याँ पिटा-मोख़ा लगिया। एका-एका से उल्ला कट्टा लगिया अन्नेम नितकिम ओरोत आल जिया खोंडहा ती नठारआ लगियर। गोट्टे खोंड़हा नु हुही चू:चकी रहचा का ओन्टा सोनो गिधि बरर्इ दरा ओरोत आल जियन निप्पी-पिसी दरा पिटी-मू:खी। खोंड़हा ता आ:लर जुलुम जुट्ट लग्ग र्इरयर पहें अदिन लवआ पोल्लर। सोनो गिधि अंजखंज परता मझी कोहाँ ले सिम्बाली मन्न मर्इय्याँ तंगआ खोता कमआ लगिया, एकसन अँड़सर

  लिटीबीर अरा टटख़ा खोरका ता एड़ेथ कण्डो

लिटीबीर अरा टटख़ा खोरका ता एड़ेथ कण्डो, गही बखनी झारखण्ड रा:जी ता जिला गुमला, थाना घाघरा, पत्रालय पुटो, पद्दा तिलसिरी गेड़े टोला ता सियाँ नु मंज्ज-केरका तली। इसता अड्डा अक्कु एड़ेथ कण्डो ही ना:मे ती जगआ लगी। अन्ने गा र्इद पुरखा परिया तिम जगोतर रअ़र्इ, पँहेस जोक्क उल्ला गे इदी गही हुदा अरबरकी रहचा। अक्कु र्इ अड्डा नु, ए:ख़ा घली ओ:रे मनना बेड़ा नु अबड़ा पहर्इट तरता पद्दा ती पुजा-धजा नना बरनर। 

पद्दा ता देबी अयंग

बअ़नर हुल्लो परिया नु ओण्टा कुँडुख़ बे:लस तंगआ बेलख़ा नु दव कुना रा:जी-पा:टी चलाबअ़आ लगियस। एड़पा-पल्ली, बेलख़ा, आ:लर अरा सँवसे जिया-जँऊत बे:लस गही बेलख़ा नु निचोत रअ़आ लगिया। एन्ने बेलख़ा रा:जी नु बे:लासिन अम्मबर ने:का हुँ ससर्इत मल रहचा। बे:लस रा:जी चलाबअ़ओ बा:री गा डिढ़गर मना लगियस पंहेस एड़पा उला कलपारआ लगियस। आस गही एड़पा आ:लर ती निन्दकम रअ़आ लगिया, पंहेस आरिन ए:रर आस गही जिया मल सालआ लगिया। आस गही आ:ली सुन्दराही कुना रहचा अरा धरमे बंगस गही दव कुना ओहमा पा:ड़ा लगिया। बे:लस हूँ तंग बीं:ड़ी गने अकय चोन्हा नना लगियस अरा बीं:ड़ी हूँ बे:लासिन अकय संगरा अरा हियाव चिअ़आ लगिया। एन्नेम उल्ला कट्टा लगिया। ब

हरियनी पुजा (हरयरी पुजा)

कुँड़ुख़ खोंड़हा नु बेड़ा सिरे धरमे, धरती अयंग अरा धरमी सवंग गही पुजा-धजा हुल्लो परिया तिम मनतेम बरआ लगी। कुँड़ख़र, आल उज्जना गे अरा कोड़े उज्जना गे धरमे सवंगन सुमरारनर अरा गोहरारनर। कुँड़ुख़ खोंड़हा ता मुद्ध परब - फग्गु, ख़द्दी, पच्चो करम, रा:जी करम, सोहरर्इ गुट्ठी तली। इबड़ा परब नु पुजा-धजा संग्गे ओनना-मो:ख़ना, रिज्झ-रंग गुट्ठी मनी। पहेंस जोक्क पुजा-धजा टोला-पड़ा, खूट-खुटी, एड़पा-पल्ली, खूरी-बखड़े नु एकल मंज्जका ती परब लेखा पुल्ली मना। पहेंस जिया नु गा रिज्झ मनी दिम। एन्नेम पुजा-धजा नु - हरयनी पुजा (असारी पुजा), खरियनी पुजा, कदलेटा पुजा, डण्डा कट्टना पुजा गुट्ठी तली। कुँड़ख़र मजही असार चन्ददो गही बिल्ली पक

पच्चो करम अरा रो:गे खेदना

कुँड़ुख़ पहटा नू पच्चो करम जेट्ठे चन्ददो नू मनी। एका-एका पद्दा नू र्इ करमन रो:गे करम हूँ बअ़नर। परब गही ना:मे लेखआ पच्चो करम नू पच्चो-पचगिर भर्इर करम उबुसनर। र्इ परब नू भादो चन्ददो ता रा:जी करम मलता डिण्डा करम बेसे पेल्लर-जों:ख़र मल उबुसनर। र्इ परब नू बेंजेरका बिटी बगारिन हूँ पा:ही मल एड़तार’र्इ। अवंगे सोग्गे ती बेंजेरका बिटी बगर डण्डी पार्इड़का रअ़नर -                        ओर -     पच्चो-पचगिर करम मनाबा:चय,                                      बरके बिटी से मला बा:चय, रे ॥                                फेर -     ओन्द ख़े:ता झरा, ओन्द खँड़ा धुथू गे,                                  बरके बिटी से

कुँड़ख़र अरा सोहराई परब

हुल्लो परिया ता कत्था तली। टोड़ंग-परता मजही नू ओण्टे पद्दा रहचा। आ पद्दा ता उरमी आलर-तेःलर‚ अड्डो-मेक्खो‚ ओःड़ा-ख़ोःख़ा– जिया-जउँत दव कुना उज्जा-बिज्जा लगिया। बअ़नर - आल जिया उरमी उल्ला ओण्टे बेसेम मल रअ़ई। एका तरती एन्देर ताःका बरचा का अन्ति धरमे ही छया-भया। आ बेड़ा अनभनियाँ राःजी कीःड़ा मंज्जा। चेंप-झड़ी मल मंज्जका ती केरमे-केरमे आःलो गुट्ठी ओनना-मोख़ना मलका चड्डे रोःगे बलय ती खेअ़आ हेल्लरा। एका एका अड्डा नु आःलर कूल कीःड़ा ती केच्चका अड्डो गही डंगरा अहड़न हूं मोःख़ा ओःरे नंज्जर दरा ओःड़ा-ख़ाःख़ा अरा टोड़ंग किंकोन पिटा-पिटा मोःख़ा हेल्लरर। एन्ने बेड़ा बरचा का ओये गही दुदही हूँ बत्ता हेल्लरा। ओःये गही दु

करम परब गही ख़ीरी (करम त्योहार की कहानी)

बअ़नर - हुल्लो परिया नु ओरोत कुँड़ुख़ बे:लस ही रा:जी नु ओंगओल अनभनियाँ रा:जी कीड़ा मंज्जा। चेंप-झड़ी मल पुर्इंका ती खितीपुती मल मना लगिया। तूसा-झरिया, खाड़-ख़ोसरा, कूबी-पोखारी उरमी ख़ाया लगिया। मन्न-मास ही खं़जपा हूँ नठारआ हेल्लरा। ओना-मोख़ा गे मल ख़खरना ती टोड़ंग-परता ता अड़ख़ा-चे:खे़ल अरा बोकला गुट्ठीन मो:ख़र, आलर एकअम बेसे उल्ला खेपआ लगियर। चान-चान, चेंप-झड़ी मल मना लगिया। एन्ने नु कुँड़ुख़ बे:लस गे रा:जी चलाबअ्ना अफर्इत मंज्जा केरा। बे:लस ही ख़द्द-ख़र्रा मल रहचका चड्डे आस हेन्दवारकम रआ लगियस पँहेस रा:जी की:ड़ा बे:लासिन अउर बग्गे दुक्खे चिच्चा। बे:लस, बखड़े नु अख़आ-बल्ला उरमी मधे ही बर्इध-मती, ओहरा-बिनती अरा

ख़द्दी परब (सरहुल त्योहार)

नमहँय देा भारत नू अकय बग्गे भख़ा कछनखरऊ अरा नने किसिम गहि संस्कृति खोड़हा नू मेसेरका रअ़र्इ। हुल्लो परिया तिम इसन नने रकम जइतर तंगआ-तंगआ भख़ा-संस्कृति, परम्परा अरा विवासन अङिय’अर संग्गे-संग्गे रअ़ते बरआ लगनर। र्इवन्दा बेड़ा नू अकय किय्या-मर्इय्या मंज्जा। एका-एका जइतर गहि भख़ा-संस्कृति, इतिङख़ीरी गहि कगद नूम रर्इह केरा, पहें एका-एका खोड़हा गहि आ:लर, बिड़दो अरा ससर्इत बेड़ा नू हूँ तंगआ परम्परा अरा धरोहरन जतन’अर उर्इय्यर। र्इ भख़ा-संस्कृति नू ओण्टे कँुड़ुख़ भख़ा-संस्कृति हूँ रअ़र्इ। र्इ:द ओण्टे अद्दी भख़ा-संस्कृति गहि रू:पे नू अख़तार’र्इ। र्इ अद्दी भख़ा-संस्कृतिन अङियाचका आ:लर अक्कुन ता बेड़ा नू उराँव (कुँड़ुख़)

सिरजन-बिरजन गही ख़ीरी (सृष्टि कथा)

बअ़नर - एका बारी धरमेस मेरख़ा अरा ख़े़ख़लन कमचस आ बारी सँवसे ख़ेख़ेल अम्म ती निन्दका रहचा अरा गोट्टे नु उ:ख़ा दिम उ:ख़ा रहचा। इबड़न ए:रर धरमेस गे दव मल लग्गिया केंधेल, ख़ने आस बी:ड़ी कमचस। बी:ड़ी कमचका ख़ो:ख़ा उरमी बेड़ा बिल्ली रआ हेल्लरा। आद हुँ धरमेस गे द:व मल लग्गिया केंधेल, ख़ने आस उ:ख़ा कमचस अरा उ:ख़ा नु बिलचा गे चन्नदो अरा बी:नको कमचस। इदी ख़ो:ख़ा धरमेस उरमी ती मुन्ध अम्म नु रअ्उ जिया-जँउतन कमचस। इदी ख़ो:ख़ा     ख़र्इका     ख़ज्ज नु रअ्उ जिया-जँउत कमआ बिद्दयस, पँहेस ख़ज्ज मलका ती ख़र्इका ख़े:ख़ेल कमआ खतरी अम्म किय्या ता ख़ज्जन ओन्दोरआ गे अम्म ता आ:लोन मी:ख़यस दरा आ:नियस।